Amerikan ve İngiliz Aksanının Tarihçesi: Kolonilerden Günümüze
Diller, tarih boyunca insan topluluklarının bir araya gelmesi, göçler ve kültürel etkileşimlerle evrim geçirir. Amerikan ve İngiliz aksanlarının farklılıkları da bu tarihsel süreçlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu yazıda, İngiltere'den Amerika'ya olan göç süreci ve aksan farklılıklarının tarihini detaylandırıyoruz.
Koloni Dönemi ve Ortak Köken
Amerikan ve İngiliz aksanının tarihçesi, 17. yüzyılda İngilizlerin Kuzey Amerika’ya yerleşmesiyle başlar. 1607 yılında Virginia'da kurulan Jamestown, bu göçlerin ilk önemli dönüm noktasıdır. Kolonilere yerleşen İngiliz göçmenlerin büyük çoğunluğu, İngiltere'nin farklı bölgelerinden geliyordu. Bu sebeple, İngiltere’nin kendi içindeki çeşitli aksanları, yeni dünyada birbirine karıştı.
O dönemde, İngilizce’nin şekillenmesinde önemli rol oynayan aksan, bugün “General American” olarak adlandırılan Amerikan aksanının temelini oluşturmuştur. Ancak, çağdaş İngiliz aksanı “Received Pronunciation (RP)” olarak adlandırılan daha resmi ve üst sınıfa ait bir aksanı ifade eder ve bu aksan o dönemde yaygın bir kullanıma sahip değildi.
Dilsel Ayrışmanın Sebepleri
Amerikan ve İngiliz aksanlarının farklılaşması, özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda meydana geldi. Bunun başlıca sebeplerini şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Coğrafi Ayrılık: Atlantık Okyanusu, koloniler ile ana vatan arasında iletışimi zorlaştıran büyük bir engeldi. Dil, izole bir ortamda şekillenmeye daha açık hale geldi.
2. Dilsel Etkileşim: Amerika'daki yerli diller, Fransızca, İspanyolca, Almanca gibi diğer Avrupa dilleri ve Afrikalı kölelerin konuştuğu diller, Amerikan İngilizcesi’ni etkiledi. Bu etkiler özellikle telaffuz ve kelime hazinesi seviyesinde kendini gösterdi.
3. Sosyal Değişimler: Amerikan devrimiyle birlikte, Amerikalılar kendi ulusal kimliklerini oluşturmak istediler. Bu kimlik arayışı, dilde de farklılaşmaları teşvike neden oldu.
4. Sanayi Devrimi ve Standartlaşma: İngiltere’de sanayi devrimi, dilin standartlaşması ve "RP" aksanının öne çıkmasını sağladı. Amerika’da ise böyle bir tektipleşme olmadı, bu da aksan farklılıklarını derinleştirdi.
Farklılaşan Telaffuzlar
Amerikan ve İngiliz aksanları arasındaki en belirgin farklar, telaffuzda ortaya çıkar. Bazı önemli farklar şunlardır:
• R Harfi: Amerikan İngilizcesi, “rhotic” bir aksandır; yani kelimelerin sonunda ya da şf seslerdeki "r" harfi net bir şekilde telaffuz edilir. İngiliz İngilizcesinde ise "non-rhotic" bir üyelik vardır; örneğin, "car" kelimesi çoğunlukla "kaa" olarak telaffuz edilir.
• Sesli Harfler: Amerikan aksanı, sesli harflerin telaffuzunda daha genizden gelen bir vurgu yaparken, İngiliz aksanı daha yuvarlak ve dar bir çıkış sergiler.
• Kelime Stresi: Amerikan İngilizcesinde vurgu genellikle kelimenin başında ya da ortasında olurken, İngiliz İngilizcesinde bu daha değişik olabilir.
Modern Dönemde Aksanların Evrimi
Bugün, medya ve küreselleşme sayesinde Amerikan ve İngiliz aksanları arasındaki farkları daha çok duyma şansımız var. Hollywood filmleri ve Amerikan televizyonu, Amerikan aksanının dünya genelinde daha yaygın hale gelmesine katkı sağladı. Aynı zamanda, İngiliz aksanı, özellikle "RP" formu, hala resmi ve prestijli bir çıkış olarak algılanıyor.
Bununla birlikte, her iki ülkede de birden fazla aksan ve lehçe bulunur. Örneğin, Amerika'daki Southern, New York ve Californian aksanları ya da İngiltere'deki Cockney, Scouse ve Geordie gibi bölgesel aksanlar, her iki dilin zenginliğini gözler önüne serer.
Sonuç
Amerikan ve İngiliz aksanlarının tarihi, coğrafi, kültürel ve sosyal etkenlerin dil üzerindeki etkisini gösterir. Kolonilerden günümüzün modern şekline kadar uzanan bu süreç, dilin insanları ve toplumları birbirine bağlama kapasitesini de ortaya koyar. Amerikan ve İngiliz aksanları, tarihsel yolculuklarının ürünü olarak, birbirinden farklı ve kendine has bir cazibeye sahiptir.
Senin favori aksanın hangisi?
Yağız Ağca
Turkish American Council (TAC) Denizli Dil Okulu
İngilizce Öğretmeni